Finera Gündem 23.09.2025

Türkiye Ekonomisi

Enflasyonda Gerileme Eğilimi Bozuluyor

Akbank Ekonomik Araştırmalar’ın eylül enflasyon nihai tahmini %2,6 olarak belirlendi; bu oranla yıllık enflasyon %33,0’ten %32,4’e geriliyor. Tahmin TCMB bandının üst sınırına denk gelirken, mevsimsellikten arındırılmış aylık artış %2,5 civarında. Enflasyondaki katılığın sürdüğü, yıl sonunda %30’un altının imkânsız olduğu ve kasım Enflasyon Raporu’nda tahmin bandının yeniden yukarı güncelleneceği öngörülüyor.

Otomobil İthal Vergileri Değişti

İthal otomobillere yönelik yeni vergi düzenlemesiyle, Avrupa Birliği ve Serbest Ticaret Anlaşmaları kapsamı dışındaki ülkelerden getirilen binek araçlara ek gümrük vergisi getirildi. Daha önce ABD’den ithal araçlara uygulanan %60-70’lik ek vergiler kaldırılarak bu oranlar %25-30’a indirildi; Çin gibi mevcut ek vergilere tabi ülkeler içinse yeni oranlar ilave yükümlülük getirdi.

Japonya, Meksika ve Güney Afrika gibi STA dışı ülkelerden ithalat yapanlar için toplam vergi yükü %35’e çıkarken, Türkiye’nin otomobil ithalatının büyük kısmı (%80-85) AB ve STA ülkelerinden geldiği için düzenleme pazarın sınırlı bir bölümünü etkiliyor. Ayrıca Türkiye’de yatırım yapılması halinde bu ek vergilerden muaf olunabileceği belirtildi.

Tüketici Güven endeksi Geriledi

Tüketici güven endeksi manşette gerilese de alt kırılımları farklı bir görüntü veriyor. 100 değerin kritik eşik, 100’ün üzerinin pozitif ve 100’ün altının negatif beklenti olduğunu gösteren endekste bir diğer önemli veri tarihsel ortalama. Endekse dair grafikler incelendiğinde tüketim malı, konut ve araç alımında görünümün pozitif olduğu söylenebilir.

Küresel Ekonomi

ABD-Çin Müzakerelerinde Tik-Tok Gelişmesi

Beyaz Saray, uzun süredir beklenen TikTok anlaşmasını açıkladı. Buna göre ABD’li şirketler uygulamanın algoritmasını kontrol edecek, TikTok’un ABD operasyonlarının yönetim kurulunda yedi koltuğun altısı Amerikalılara ait olacak. Beyaz Saray Sözcüsü Karoline Leavitt, anlaşmanın “önümüzdeki günlerde” imzalanabileceğini söyledi ancak Pekin’den henüz bir açıklama gelmedi. Washington, ulusal güvenlik gerekçesiyle TikTok’un ABD ayağını Çinli ana şirket ByteDance’ten ayırmaya çalışıyor; uygulamanın ya satılması ya da yasaklanması istenmişti.

Trump, cuma günü Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile yaptığı ve “verimli” olarak nitelendirdiği telefon görüşmesinde anlaşmayı onayladıklarını, Şi’nin desteğini “takdir ettiğini” belirtti. Ancak Pekin bu bilgiyi teyit etmedi. Çin Ticaret Bakanlığı ise cumartesi günü yaptığı açıklamada “şirketin iradesine saygı duyduklarını” ve görüşmeleri piyasa kuralları ile Çin yasaları çerçevesinde desteklediklerini bildirdi.

Çin Çelik Sektöründe Yapısal Değişiklik Planlıyor

Çin, çelik sektöründeki fazla kapasiteyi azaltırken aynı zamanda yapısal dönüşümü destekleme yolunda adımlar atıyor. Sanayi ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı (MIIT) ile dört diğer devlet kurumu, 2025 ve 2026 yıllarında sektörde büyümeyi istikrarlı hale getirmeyi ve verimliliği artırmayı amaçlayan bir çalışma planı yayımladı.

Plan, “üretim kapasitesi ve çıktıların hassas şekilde düzenlenmesini” içeriyor ve yeni çelik üretim kapasitesinin eklenmesini sıkı şekilde sınırlamayı vurguluyor. Çelik üreticilerinin özellikle eski yüksek fırınlar ve dönüştürücüler olmak üzere geri kalmış ve verimsiz ekipmanları hızla devre dışı bırakmaları isteniyor. Bu adım, sanayi yapısını optimize etmeyi ve piyasa arzını dengelemeyi hedefliyor.

2025–2026 döneminde Çin, yıllık ortalama katma değerli üretim artışını yaklaşık %4 olarak hedefliyor. Ayrıca ekonomik performansın iyileştirilmesi, piyasa arz ve talebinin dengelenmesi ve yerli çelik şirketlerinin rekabet gücünün artırılması planlanıyor. Çalışma planı, yüksek kaliteli ürün arzını artırmak, hammadde kalitesini yükseltmek ve ham madde ile enerji tedarikini istikrarlı hâle getirmek için teknolojik inovasyonun güçlendirilmesini de öngörüyor.

Bu girişim, Çin’in sanayi büyümesini piyasa istikrarıyla dengelemeyi amaçladığını ve geçmişte fiyatları düşüren ve korumacı tepkilere yol açan fazla kapasite sorununu ele aldığını gösteriyor.

Emtia Piyasaları

Kakao

Kakao vadeli işlemleri, 2025/26 sezonunda küresel arz fazlası beklentileri, zayıf talep ve güçlü üretim öngörüleriyle $6.950/ton seviyesine gerileyerek 9 Eylül’den bu yana en düşük seviyeyi gördü. Dünyanın en büyük kakao üreticisi Fildişi Sahili’nde son dönemde etkili olan yoğun yağışlar, ana mahsul için üretim görünümünü iyileştirdi ve büyük miktarda ürünün Ekim ortasından itibaren piyasaya girmesi bekleniyor.

Çiftçiler, kabuk gelişiminin iyi olduğunu ve fasulyelerin kalitesinin yüksek olduğunu bildirirken, bazıları erken hasat edilen fasulyelerde küf oluşumunu önlemek için daha fazla güneş ışığına ihtiyaç olduğunu belirtti. Ekvador’un da bu sezon 650.000 metrik tonun üzerinde üretim yapması bekleniyor; bu, ülkeyi Gana’nın önüne geçirerek dünyanın ikinci büyük üreticisi yapabilir. Önde gelen üreticilerden gelen güçlü arz öngörüleri, piyasayı temkinli tutmaya devam ediyor ve vadeli işlemler üzerindeki baskıyı artırıyor.

Pamuk

Pamuk vadeli işlemleri, 64 cent/pound civarında işlem görüyordu; yatırımcılar yeni piyasa sinyallerini bekleyerek temkinli bir tutum sergiliyor. Dikkatler, arz ve talep koşullarını ölçmek için USDA’nın haftalık ürün gelişim raporu ve yaklaşan ihracat satış verilerine odaklanmış durumda. Güçlü talep beklentileri sürerken, yaklaşan hasat piyasayı dengede tutuyor. İhracat satışları güçlü bir ivme göstererek önceki haftaya göre %44 ve son dört haftalık ortalamanın %13 üzerinde gerçekleşti; ancak fiili sevkiyatlar hem bir önceki hafta hem de genel eğilimin biraz altında kaldı. Daha zayıf dolar, ABD pamuğunun yurtdışında cazibesini artırarak destek sağlarken, düşük petrol fiyatları ise polyesterin (önemli bir ikame ürün) üretim maliyetini düşürerek baskı oluşturdu.

Kanola

Kanola vadeli işlemleri, zayıf ihracat talebi, ticaret engelleri, artan üretim tahminleri ve diğer yağlı tohum piyasalarındaki etkiler nedeniyle Eylül sonlarında ton başına 610 CAD seviyesinin altına gerileyerek Mart ayından bu yana en düşük seviyeyi gördü. Çin’in Ağustos ayında Kanada kanola tohumu için uyguladığı %75,8’lik dampinge karşı vergi, Kanada’nın en büyük ihracat pazarlarından birini fiilen ortadan kaldırdı.

Bununla birlikte, Kanada’nın 2025 kanola mahsulü yaklaşık 20 milyon ton olarak tahmin ediliyor; bu, önceki tahminin yaklaşık %4,1 üzerinde ve ağırlıklı olarak beklenen %6,2 civarındaki verim artışı kaynaklı. Küresel bitkisel yağ göstergeleri, özellikle kolza ve soya yağı fiyatları geriledi ve bu düşüşler, biyoyakıt ve gıda yağları piyasaları birbirine sıkı bağlı olduğundan kanola piyasası üzerinde baskı oluşturdu. Küresel yem talebindeki yavaşlama ve yüksek Kanada stoklarının eritilmesinin zaman alacağı endişesi, agresif alım için teşvikleri azalttı.

Kobalt

Demokratik Kongo Cumhuriyeti, 16 Ekim’den itibaren kobalt ihracat yasağını kaldıracak ve küresel arzı yönetmek için yıllık kotalar uygulayacak. 2025’in geri kalanında madenciler en fazla 18.125 ton sevkiyat yapabilecek; 2026 ve 2027’de ise yıllık üst sınır 96.600 ton olacak. Kotalar, madencilerin geçmiş ihracat performanslarına göre dağıtılacak. Geçen yıl dünya kobalt üretiminin yaklaşık %70’ini karşılayan Kongo, fiyatların dokuz yılın en düşük seviyesine düşmesinin ardından Şubat ve Haziran aylarında ihracatı durdurmuştu. Yeni sistem, stokları azaltmayı ve fiyatları desteklemeyi amaçlarken, Kongo’nun doğusundaki çatışmaların kötüleştiği bir dönemde hayata geçiriliyor.